Dörtyol Tarihi

                                                            Dörtyol

DÖRTYOL TARİHİ

Günümüzde Dörtyol İlçe Sınırları içinde, Amanos Dağlarında Bulunan Mağara Devri
yaşamından sonra;Baeaa Ovasında;Tell Beyas(Payas)ve Tell Hamdun(Toprakkale)ara
sında kurulan Tell Kinet(Dörtyol)Höyüğü Hitit Medeniyetinin yaşam merkezlerindendir.

Persliler Devrinde; Mela(Payas ),Castapala(Erzin/Burnuz))arasında,Mellos Körfezi kıyı
sındaki Bölge;İs-us Savaşı;M.Ö:333 sonrası İs-os Körfezi ismine izafeten İs-os olarak
Tarihde bahs olunmaktadır. Bizans(Doğu Roma)Döneminde Selevkos Krallığı,Klikya
Ermeni Krallığı,içinde yer almıştır.260’da Sasaniler (İranlılar)750-890 yılları arasında
Abbasiler Devleti sınırları içinde olmuş,tekrar Bizanslılara geçmiştir.Hırıstıyan Devlet
leri ile İslam Devletleri arasındaki Gel-git değişimleri hesaplandığında yaklaşık 650 yıl
bu topraklarda hüküm sürmüştür.

1084 Yılında Anadolu Fetihanı İlk Türkiye Devletinin Kurucusu Sultan Melik Şahın Kardeşi, Kutalmış Oğlu Adsız Beğ tarafından Selçuklu Topraklarına dahil edilmiştir.
1097 Haçlı Seferlerinden sonra el değiştirerek Kilikya Ermeni Baronluğuna geçen Bölge, 1187'de Antakya Prensliğine geçti.1214’de Tekrar Ermeni Krallığına geçen Ciger Bölge si Hasbitiller Şövalyelerince kiralandı. Ciger Bölgesi(Kuzuculu Çayından-Yunus Sütunu/ Sarıseki arası)içinde yer aldığı dönemde Ciger Kalesi(Kaledibi)merkezine İpek Yolu ve İşlek Patika Yollarla bağlı;Gardisiya,Kara Kilisas,Juck Melik,Juck Merziban,Keniz,Lac krat,Garirli Köyleri 1224’de Selçuklu Türkiye Devletine Metbu ,Klikya Ermeni Prensliği ne geçmiştir.Bölgeye gelen,Ramazan Beyin Sekizinci Oğlu Özer Bey Öncülüğündeki Or duy-u Ahmet Bin Özer ve Memlükler tarafından 1375’de Ermenilerden tekrar alınmıştır.

Özerli Merkezli,Memlüklere bağlı,Erzinden,Antakyaya kadar olan Bölgeyi içine alan;Öz
eroğlu Beyliği;Yavuz Sultan Selimin Mısır Seferi öncesi  yapılan,1516 Demir Kapı Kırı
mı’na kadar Devam etti.Özerli;1517’de Kölemenli Hanadanın danı,Balaban Sülalesinden
Üzeyir Bey adına kurulan Üzeyir Nahiyesine(Payas)bağlandı.1520‘de Üzeyir;Kınık Maa
Üzeyir Sancağının Merkezi oldu.[1]

Osmanlı Devleti Muhacirin Komisyonu 1801 Yılında Güllücü(=Küllücü),Kuzuculu,Altın çağ: Azizler(=İcadiye),Konaklı:Beyat(=Rabat) Köyleri ni kurmuştur.1800’lü yıllarda Dö rtyol Arazilerinde üretilen Tahıl  Boznar İskelesinden/Yeşil taşınmakta idi.Osmanlı Dev letinin son zamanlarında;Demirkapı Nahiye Teşkilatı Meşvocaklıya Taşınması ile Ocak lı Nahiyesi oluşturuldu.1906 yılında Payas Kaza teşkilatı ile yer değiştiren Ocaklı Nahiye Teşkilatı Akdam Mevkiine taşınarak Uçaklı,Çaplı,İmraniye  isimlerinden sonra Dörtyol ismini aldı.

Cebel-i Bereket Sancağının Kazası olan Dörtyol 1916-1918 arası İskenderun Sancağına
bağlandı.1918'de tekrar Cebel-i Bereket Vilayeti-AdanaEyaletinebağlandı.19.Aralık.1918
Yılında işgalci,Fransız ve Ermeni Lejyonlarına,Kara Mehmet tarafından Sıkılan İlk Kur
şun ile başlayan,Dörtyolluların Milli Mücadele direnişi 9.Ocak.1922’ye kadar sürdü.
1938’ de Hatayın Türkiye’ye bağlanması ile Hatay’ın Kazası oldu.Cumhuriyet Döne
minde kurulan Yeniköy(=Yeniyurt)ile daha genişleyen Dörtyol,Günümüzde;Büyük
Şehir Hatayın İlinin İlçesidir.

[1]Bknz.Blogger:İsmail YİĞİT Araştırma Notlarımdan;Dörtyol Özeroğlu Beyliği & Payas Sancağı



DÖRTYOL TARİHİ KRONOLOJİSİ

Tell Kinet M.Ö 1500 Öncesi Patina Krallığı/Hitit İmparatorluğu

M.Ö 1200 Mitanni/Asurlular  Dönemi

M.Ö 642 Babilliler Dönemi

M.Ö 543 (Mela Ovası,Mela Körfezi)Persliler Dönemi

M.Ö 333, Bizanslılar

260 Sasaniler Şehinşah Dönemi

527 Bizanslılar Justniaus Dönemi

750 Abbasiler Ebu’l Abbas Dönemi

786 (Al Avaşım Bölgesi)Harun-ül Reşit Dönemi 

890  Abbasiler[Hamdaniler(Şii)Emirliği]Dönemi

964 Bizans (Nikephor Phokas+Nikeforas II Fokas)Dönemi

Gardisiya1084 Selçuklu Fethi Adsız Bey(Süleyman Şah.Dö.)

Gardisiya 1097 (Haçlı Seferleri)

Gardisiya 1100 Klikya Ermeni Baronluğu

Gardisiya 1187 Cıger Bölgesi Antakya Prensliği’ne Geçti.

Gardisiya 1192 Selahaddin Eyyubi Devri,Eyyubiler Devleti.

Gardisiya1197Kilikya Ermeni Baronluk Krallığa Dönüşmüştür.

Gardisiya 1214 Hasbiteller Şövalyelerine(Cıger Mülkü Kiralandı.)

Gardisiya 1218 Kilikya Erm.Kral.(Selçukluya Tabi,Key Kav. Dön.)

Gardisiya1224 Cıger Böl.Ermeni Prensliği(Ceneviz Kullanımında.)

Özerli Yerleşimi 1360 (K.Erm.Kr.Garirli Sınırı)Ramaz.Oğlu Beyliği

Nahiye-i Özerli:375 Arap Vilayeti/Halep Eyale.(Memlüklü Devleti)

Kaza-ı Özerli:1411 Arap Vilayeti/Halep Eyaleti (Memlüklü Devleti)

Özerli Karyesi:1516 Demirkapı Kırımı ile Özer İli Sonlandı Arap
Vilayeti /Halep Eyaleti(Memlüklü Devleti)

Özerli Karyesi:1517 Nahiye-i Uzeyr/Arap Vilayeti /Halep
Eyaleti(Osm.Devleti)

Özerli Karyesi:1520 Uzeyr/ Üzeyr Sancağı/Arap Vilayeti
/Halep(Osm.Devleti)

Özerli Karyesi:1522 Uzeyr/ Üzeyr Sancağı/Adana Eyaleti
/Halep(Osm.Devleti)

Özerli Köyü: 1866 Payas Kazası/İskilip/Üzeyr Sancağı/Adana
Eyaleti

Özerli Köyü:1878 Payas Kazası/Yarpuz/ Üzeyr Sancağı/Adana
Eyaleti

Üzeyirli Köyü 1890 Ocaklı-Payas Kazası-Yarpuz Sancak Mrk.
Payas Sancağı/Adana Eyaleti

Uçaklı(=Çaplı)/Akdam 1905 Ocaklı  Nah. Payas/Cebel-i Ber.
Sanc./Adana Eya.

İmraniye/Akdam 1906 Dörtyol Kazası/Cebel-i Bereket
Sancağı/Adana Eyaleti

Dörtyol 1906 Dörtyol Kazası/ Cebel-i Bereket Sancağı (Osmanlı
Devleti)

Dörtyol 1907 Dörtyol Kazası/Erzin/ Cabel-i Bereket Sancağı/Adana
Eyaleti

Dörtyol 1911 Dörtyol Kazası/Osmane/Cebel-i Bereket Sancağı/Adana Eyaleti

Dörtyol 1916 Dörtyol Kazası/İskenderun Sancağı/Adana Eyaleti

Dörtyol 1918 Dörtyol Kazası/Osmane/Cebel-i Bereket
Sancağı/Adana Eyaleti

Dörtyol 1924 Dörtyol Kazası/ Osmane/Cebel-i Bereket Vilayeti/T.C

Dörtyol 1939 Dörtyol Kazası / Hatay

Dörtyol 2012 Dörtyol İlçesi/ Hatay İli (Büyük Şehir)

Not:Kaynak gösterilmeden; kısmen veya tamamen kullanılamaz.

24.Tem.2013
İsmail YİĞİT
Araştırmacı Yazar
yigitarastirmaci@hotmail.com
İsmail YİĞİT-Google+
İsmail YİĞİT "Derlemeler" -Youtube
İsmail YİĞİT "Naturel Yaşam" -Youtube