Sarıseki Tarihi

                             
                                                                         Şa-Lem Kalesi

SARISEKİ:MERKÜZ(MERKEZ)

Sarıseki;Hatay’ın,İskenderun İlçesinin Beldesidir.İskenderun Körfezi kıyısında Antik
Dönemlerin yaşam izleri bulunan yerleşim yeri,Tarihte Merküz:Merkez adıyla bilinir.
Merküz:Doğal Dikit anlamındadır.Zamanla Merkez biçiminde kullanılmıştır.
Nur Dağlarıyla,Akdenizin kıyı birleşiminde kayadan doğal olarak oluşmuş,koni
biçimindeki dikité'Merküz'denilmesinden Beldeye Merküz ismi verilmiştir.Merküz,Kur’
an Coğrafyası içinde sayılmaktadır.Nedeni;Kur’an Mucizelerinden:”Hz.Yunus Peygam
berin Yunus Balığı karnından karaya çıkması”nın burada olduğu inancıdır.Merküz bu
mucizeyi işaret etmektedir.Doğal Dikitten ayrı,aynı yerde,aynı gaye ile kesme taşlardan örülerek,dikilmiş,ğünümüze ulaşan bir de'Yunus Sütunu'bulunmaktadır.

M.Ö 6000 yıllarına uzanan Tarihi Hitit Medeniyeti Coğrafyası içinde yer alan Sarıseki
(Merküz) hakkında en eski bildiğimiz;Firavunlar Devrinde,Nur Dağlarından kesilen
ağaçların Tomruklarının Sal yapılarak,yaz aylarında Akdenizden yüzdürülerek Mısır’a
götürülen yerlerden biri olduğu.Bir başka husus Denizcilik kadar eski olduğu sanılan,
İskenderun Körfezi’nin en eski Sal İskelelerinden birinin Merküzde olduğu kalıntı
larından anlaşılmaktadır.Nur Dağlarının sarp ve Akdenizin kıyısına yakın oluşu
nedeniyle,yerleşim alanı sınırlıdır.Bu nedenle fazla gelişip büyüyememiştir,ama her
dönem var olabilmiştir.Günümüzde iki Limana sahip az sayıdaki Sahil Beldelerinden biridir.İskenderun Körfezine hakim Tepede,Şa-Lem Kalesi’nin kalıntıları günümüze ka dar ulaşmıştır.Nur Dağlarını bölen sarp Vadi tabanından akan Sarıseki Çayı,Belde'nin
Doğusunda dağ,eteğinden doğan,Mersin Çayı, Beldenin Kuzeydoğusundan bir yay çizerek,Deniz seviyesindeki Bataklık arasından Akdeniz’e dökülür.İçinden geçen İpekyolu  Merküz’e can vermiştir.Tarihi İpekyolu Beldenin Kuzeyinde Mersin Çayı’nın Akdeniz’e ulaştığı Derbent üzerinden,Güney tarafında ise,Merküz Gediğinden geçtiğini Osmanlı Devri Haritalarından anlıyoruz.

Merküz;Anadolu Coğrafyasında yaşan Hitit,Pers,Bizans,Çağlarından sonra;Selçuklu,
Kilikya Ermeni Pirensliği,Memlüklüler,Osmanlı Dönemlerinden günümüze ulaşmıştır.
Bizans  Döneminde;Selevkos Krallığı'na aiddir.1084’de Doğuakdeniz Bölgesini feth
eden Selçuklu;Selevkos Krallığına son vermesiyle Bölge Selçuklulara geçti.Haçlı
Seferlerinden sonra 1097'de Bölgede kurulan'Antakya Prensliği'Merküz sınırından
başlayıp Suriye’ye uzanan Akdeniz kıyı şeridinde kurulmuştu.Merküz’ü içine alan
Tarsus’a kadar uzanan Akdeniz kıyısı boyunca Kilikya Ermeni Prensliği vardı.

Sarıseki’nin yamacında,Günümüzde;Denize nazır Kale Harabesinin Kudüs yolunun

güvenliğini sağlayanTemplier Tarikatı' Mensubu Fransız Şövalyelerince 1118 lerde
yapılmış Şa-Lem Kaleye aitdir.

Şa-Lem(Fr.):Lem:Sonsuza kadar,Şa:Yaşa anlamındadır.[Sonsuzluk Kalesi][1]

Tarihi bilgilerde; Merküz ile İs-us (Payas-Erzin) arası‘Cıger Mülkü’Olarak bilinir.Cıger

Mülkü’nün Merkezi;Cıger Kalesidir.‘Günümüzde İskenderun sınırları içinde,Amanosla
rın sarb yerinde bir kale’olduğu bilinmektedir.Bu tanıma  Kaledibi  uymaktadır.Cıger
Kalesinden(Kaledibi)Cıger Bölgesine bağlı,isimleri verilen On Antik Köye,bulunduğu
Dönem de;Dağ üzerindek iİpek yoluna bağlı;işlek Patikalar ile bağlanmışlardır.Abaes
sa Agnias,Lacrat,Gardessia,Jucuteman,Jucmelik,Keniz,Niğir,Jugmerzeban,Calamilla.[2]

1187 yılında‘Cıger Bölgesi’Antakya Prensliğine geçmiştir.1214 yılında Bölge Hasbitel

ler Şövalyelerine kiraya verilmiştir.[3]Sonradan,Ermeni Prensliği’ne bağlı ama Akdeniz
Ticaret yollarını elinde bulunduran Cenevizlilerin kontrolünde kalmışdır.

1258’de Antakya Prensliği,1375’de Kilikya Ermeni Prensliği Memlükler tarafından

ortadan kaldırıldı.Demirkapıdan,Merküz’e kadar olan Bölge Kaza-ı Özerli  olarak
isimlendirildi.Özeroğullarıyla birlikte Bölgeye gelen,Kara Gündüzlü Aşireti Oymağı
Merküzé yerleşmiştir.Merküz 1517 yılına kadar Özer İline ve Memlüklü’ye bağlı kaldı.
1517 yılında Bölge Osmanlı Devleti’ne geçti.Osmanlının Doğuakdeniz Yapılanması
içinde,Üzeyr(Payas)Sancağına bağlı kaldı.1906’da İskenderun’a bağlandı.918’de
Hatay Cumhuriyeti’nin sınırları içinde olan Sarıseki 1939’da Hatay Vilayeti İskender
un ilçesine bağlı kaldı.

[1]Faransız Temlier Tarikat Şövalyeleri; İpek Yolunda Müslüman Tüccar Kervanlarını yağmaladık
ları için,1192 Kudüs Zaferinden sonra,Selahaddin EYYUBİ Kudüsten ToprakKale’ye kadar Faransız
Şövalyelerinin varlığına son vermiştir.Dönüş yolu;Adıyaman,Urfa, Şamda vefat etmiştir.
[2]Salih AKYEL, Payas Tarihi, İstanbul-1966,Garanti Matbaası
[3]Hasbiteller Şövalyeleri:Asya'da;Arge,Misyonerlik çalışmalarında bulunmak için;o dönemin,ileri,Bilim,Tek
noloji,Felsefe,Askerlik,Hekimlik,Öğretmelik mesleklerini öğrenmiş,Papazlardan oluşturulmuş Ordu.Dışından
kale görünümlü,İçinde;Hastahane,Okul,Kütüphane,Laboratuar,kilise olan kurumlardaki çalışmalarla 'Doğu
Medeniyetinin'Bilimsel değerleri Avrupaya taşınabilmiştir.

SARISEKİ TARİHİ KRONOLOJİSİ

M.Ö 1500 Öncesi Sam’al Krallığı/Hitit İmparatorluğu                                                                                                                              

M.Ö 1200 Mitanni/Asurlular  Dönemi

M.Ö 642 Babilliler Dönemi

M.Ö 543 Persliler Dönemi

M.Ö 333 Alaxandria,Bizanslılar

260 Sasaniler Şehinşah Dönemi

527 Bizanslılar Justniaus Dönemi

750 (Avasım Bölgesi)Abbasiler Ebu’l Abbas Dönemi

968 Bizans Nikeforas Dönemi

1085 Selçuklu,Süleyman Şah Dönemi

1097 (Haçlı Seferleri)

1100 Kilikya Ermeni Prensliği(Baronluğu)

1187 Ciger Bölgesi Antakya Prensliği’ne Geçti.

1197 Kilikya Ermeni Prensliği(Baronluk Krallığa Dönüşmüştür.

1214 Hasbiteller Şövalyelerine(Ciger Mülkü Kiraya verildi.)

1218 Kilikya Ermeni Prensliği[Selçuklu'ya Tabi Oldu(Key Kavus Dönemi)]

1224 Ciger Bölgesi, Ermeni Prensliği’ne geçti (Cenevizliler Kullanımında)

Merküz Karye 1375 Kaza-ı Özerli/Özer İli/Arap Vilayeti,Memlükü Devleti

Merkez Merkez Karye1517 Nahiye-i Üzeyr(Payas)/Arap Vilayati 

Merkez Karye 1520 Üzeyr/Üzeyr Sancağı/Arap Vilayeti,Osmanlı Devleti                    

Merkez Karye 1522 Üzeyr/Üzeyr Sancağı/Adana Eyaleti

Merkez Köy 1878 Üzeyr/Yarpuz/Üzeyr Sancağı/Adana Eyaleti

Merkez Köy 1890 Üzeyr/Yarpuz/Cebel-i Bereket Sancağı/Adana Eyaleti

Sarıseki Köy 1916 Payas-Dörtyol-İskenderun Sancağı/Adana Eyaleti

Sarıseki Köy 1918 İskenderun/Hatay Cumhuriyeti 

Sarıseki Köy 1939 İskenderun/Hatay Vilayeti/Türkiye Cumhuriyeti

Sarıseki Belde 1998 İskenderun/Hatay İli.

Not:Kaynak gösterilmeden; kısmen ve ya tamamen kullanılamaz.

17.02.2013
İsmail YİĞİT
Araştırmacı Yazar
yigitarastirmaci@hotmail.com
İsmail YİĞİT-Google+
İsmail YİĞİT "Derlemeler" -Youtube
İsmail YİĞİT "Naturel Yaşam" -Youtube