Erzin Tarihi

                                     
                               Erzin'den Görünüm

ERZİN TARİHİ

Anadoluda M.Ö 5000 yılına uzanan Hitit Medeniyeti Haritaları içinde yer alan;Hititlerin
Kiziwatna Ovası ile,Mukiş(İskenderun)Ovaları arasında bulunan Baea (Payas)Ovası
üzerinde,Tell Kinet(Dörtyol) ve Tell Hamdun(Toprakkale) Hüyükleri arasında Dağlık
kesimlerinde Mağara devri yaşam merkezlerine raslanmaktadır.

MÖ 550‘de Anadoluyu Feth eden Persler diğer Pers Coğrafyasında olduğu gibi
'Sartlaplık' adını verdikleri Vilayetleri Anadoluda da oluşturdular.M.Ö:521 1.Dara
zamanın da başlayan,M.Ö:500 Kral Kyrus zamanında sürdürülen çalışmalarla M.Ö:4.
yy da Mellos(İskenderun)Körfezi kıyılarında yerleşim yerleri oluşturulmuştur.Mela
(Payas)Ovasında,Erzin/Burnuz Mevkiinde kurulan‘Castapala’Pers şehri bu dönemde
kurulmuştur.Castapala Şehri;Amanos Dağlarından doğup Burnuzdan Denize dökülen,
‘Merih Çayı’suyunun,Sukemerleriyle;Castapalaya taşınmasıyla ünlüdür.Buradaki Suke
merlerinin ilki Persliler Döneminde yapılmıştır.İskender,İs-us Savaşı Seferinde;Casta
palayı kuşattı.Şehirden kimseyi dışarı çıkartmadı.Mela(Payas)Ovasında,pusu kurup
beklediği Darius’un, Bizans Ordu sunun varlığını, haber almasını engelledi.İskenderin
Pers Kralı 2.Darius’u Mela[=İs-us(Payas)]Ovasında yenmesinden sonra Anadolu Bi
zanslıların eline geçti.(M.Ö:333)Perslilerin kurduğu Castapala yakınında’Castabolum’
ismiyle yeni bir Bizans şehri kuruldu.Doğu Roma İmparatoru Justiniaus Döneminde;
Roma Sanatının Pers Sanatından üstünlüğünü ve Roma Devletinin zenginliğini göster
mek için,Persliler zamanında yapılan Sukemerlerine paralel,daha yüksek,daha geniş,
görkemli‘Castaboulum  Sukemerleri’yaptırılmıştır.Erzin Gözeneler Mevkiinde bulu 
nan Sukemeri Harabelerine yörede Gözeneler adı verilmiştir.Gözeneler Sukemeri Hara
belerine Tarihde;‘Yarışan Sukemerleri’denir.İs-us Savaşının yapıldığı Ova üzerinde
olduğu için,Bölgeye ve İskenderun Körfezine Genel olarakİsus(İsos)denildiğinden,Gö
zenelere İs-os Harabeleri denilmektedir.

Erzin Coğrafyası,Abbasiler Döneminde,Al Avaşım Bölgesi içinde,890 sonrası,Abbasi
lerin Hamdani Emirliği Bölgesinde yer almıştır.Burnuz yerleşimi Abbasiler Döneminde
Castabolum yakınlarında kurulmuş,o Dönemde Limanı olan antik yerleşim yeridir.

Türkiye Selçuklu Devletinin Kurucusu Melik Süleyman Şahın kardeşi,Kutalmış Oğlu
Adsız Beğ Tarafından1083’de Adana,1084 yılında Erzin,Dörtyol,Payas Bölgesi Türk
iye Devleti topraklarına katılmıştır.1097 Haçlı Seferleri Sonrasında Ermenilerin Kilikya
Baronluğu sınırları içinde olmuştur.1197’de Baronluk Krallığa dönüşmüştür.1218’de
Selçuklulara Metbu olan Kilikya Ermeni Prensliği  1375’de Memlükler tarafından orta
dan kaldırılmıştır.Bölge Memlüklere bağlı Özeroğlu Beyliği yönetimine geçmiştir.

Burnuz,Demirkapı,Başlamış,Mevkileri1375’de Memlüklü Devletine Bağlı Özeroğlu
Beyliği sınırları içindedir.Orduy-u Ahmet Bin Özer Cemaaatıyla Bölgeye gelen Şeyh
lüoğulları Erzin Bölgesi Türk yerleşiminin öncüleridir.Bu dönemde;1516'da Demirkapı
Kırımından sonra,son bulan,Özeroğlu Beyliği sonrası(1517)Osmanlı Ülkesine katılan
Bölge Nahiye-i Üzeyir(Payas)Merkezli,‘Kınık Maa Üzeyir Sancağı’kuruldu.Burnuz,
Demirkapı,Kuyuluk, Başlamış,Payas sınırları içinde oldu.

Üzeyr(Payas)Sancağı'nın Burnuz,Başlamış,Kuyuluk Köylerinin oluşturduğu üçgen
arasında,Payas-Cebel Yolu üzerinde‘Ezen’Mevkiinde,1633’de Çukurova'ya gelen
Ceritlerce;1645’de Yerleşik hayata geçme zorunluğuna tabi tutuldukları yıllarda
‘Erze’adıyla kurulan köy,1700 lerde Erze'nin Güneyinde;Yeniden teşkil edilerek,
Erzin* oluşturulmuştur.Tebüklü,Tıbıklı,Topallı,Eseli,Karalı(Karalar),Cerid Aşiret
leri Oymakları Erzin'e yerleşmişlerdir.Osmanlı Devleti‘Muhacirin Komisyonu’tara
fından Türkistan ve Avrupa Muhacirlerinin iskan edildiği Erzine,zamanla çevre köy
lerden Nüfus yerleşimleri olmuştur.

1850 sonrası Fransızların Misyoner yetiştirme Mektepleri; Antakya,İskenderun,

Akbez ve Hırıstıyan Nüfusun olmadığı, Erzin’e de açılmıştır.Okul yönetiminden
Ermeni Çeteleriyle işbirliği yapanlar Ermeni Terörünü Erzin’de yaymaya çalışmış
lardır.Ermeni Komitacıların üs olarak kullandıkları'Karniş'(Karıncalı)Burnuz Lima
nıyla,Zeytun arasında köprü vazifesi yapmıştır.1900’lerin başında;‘Erzin Divan-ı
Harb-i Örfi Mahkemeleri’Bölgeye hizmet vermiştir.

1878 yılında Payas Sancağı’nın Yönetim Merkezi Yarpuza Taşındı.1890 yılında
Payas Sancağı Kapatılarak,Yerine Cebel-i Bereket Sancağı Kuruldu.Erzin,1893'de
Payas'a bağlı Nahiye oldu.Osmane Kazası’na(Osmanlı Köyü)Yapılan Sancak konağı
İnşaatı bitene kadar,geçici olarak,Cebel-i Bereket Sancak Merkezi Yarpuzdan Erzin’e
Taşındı.Erzin;(1907)’den  9 Eyl.1911Tarihine Kadar Kaza ve Sancak Merkezliği yaptı.

*T.C  D.A.G.M    Osmanlı Arşivi Kayıtlarında:'Erzin' adının geçtiği, elimizdeki en eski yazılı belge;
Erzin Menzil Defteri:D.MKF.d... Gömlek No:29002,Tarih:Hic.1145(M.1732)

ERZİN TARİHİ KRONOLOJİSİ

M.Ö 1500 Öncesi Krallığı/Hitit İmparatorluğu

M.Ö 1200 Mitanni/Asurlular  Dönemi
M.Ö 642 Babilliler Dönemi
Castapala M.Ö 543 (Mela Kalesi,Mela Ovası,Mela Körfezi)Persliler Dönemi

Castabolum M.Ö 333, Bizanslılar (Alaxandria Dönemi)
260 Sasaniler Şehinşah Dönemi
Castabolum 527 Bizanslılar Justniaus Dönemi
Burnuz 750 Abbasiler Ebu’l Abbas Dönemi
Burnuz 786 (Al Avaşım Bölgesi)Harun-ül Reşit Dönemi
Burnuz 890  Abbasiler[Hamdaniler(Şii) Emirliği]Dönemi
Castabolum 964 Bizans (Nikephor Phokas+Nikeforas II Fokas )Dönemi
1084 Selç.Feth,Kutalmış Oğ.Adsız Bey(Kutalmış Oğ.Süleyman Şah.Dö.)
1097 (Haçlı Seferleri)
1100 Klikya Ermeni Prensliği(Baronluğu)
1197 Kilikya Ermeni Prensliği(Baronluk Krallığa Dönüşmüştür.)
1218 Kilikya Ermeni Prensliği[Selçukluya Tabi (Key Kavus Dönemi)]
Akdam 1375 Kaza-ı Özerli/Özer ili/ArapVilayet’i(Memlüklü Devleti)
Akdam 1520 Üzeyir(Payas)Sancak Merkezi /Kınık Maa Üzeyr Sancağı
Akdam 1522 Sancak Merkezi/Kınık Maa Üzeyr Sancağı/Adana Eyaleti
Ezen 1645 Payas Sancak Merkezi/Uzeyr Sancağı/Adana Eyaleti
Erze Köyü 1732  Payas Sancak Merkezi/Uzeyr Sancağı/Adana Eyaleti
Erzin Nahiyesi  1903 Payas/Yarpuz Sancak Merkezi/Uzeyr Sancağı
Erzin Kazası      1907  Sancak Mekezi/Cebel-i Bereket Sancağı/Adana Eyaleti
Erzin Nahiyesi  1911  Dörtyol/Cebel-i Bereket Sancağı/Adana Eyaleti
Erzin Nahiyesi  1924  Dörtyol/Cebel-i Bereket Vilayeti
Erzin Nahiyesi  1939  Dörtyol/Hatay Vilayeti
Erzin Kazası    1990  Hatay İli.

Not:Kaynak gösterilmeden;tamamen veya kısmen kullanılamaz.

16.01.2013
İsmail YİĞİT
Araştırmacı Yazar
yigitarastirmaci@hotmail.com
İsmail YİĞİT-Google+
İsmail YİĞİT "Derlemeler" -Youtube
İsmail YİĞİT "Naturel Yaşam" -Youtube